Głosy zasadnicze są to głosy, po włączeniu których naciśnięcie klawisza powoduje zadęcie piszczałki wydającej dźwięk o tej samej nazwie co nazwa naciśniętego klawisza. Używając w tym momencie określenia: "nazwa dźwięku" mamy na myśli samo oznaczenie dźwięku bez uściślania z której oktawy dźwięk ten pochodzi. Oznacza to, że włączenie takiego głosu i wciśnięcie np. klawisza c1 spowoduje zadęcie piszczałki wydającej dźwięk "c", jednak w zależności od tego jaki dokładnie głos jest włączony, możemy usłyszeć dźwięk "c" z różnych oktaw. W oznaczeniu głosu zasadniczego, po nazwie słownej występuje jedna z liczb: 32', 16', 8', 4', 2', 1' (ich znaczenie omówiono poniżej). Jeden z tych głosów - 8' - jest głosem nietransponującym, pozostałe natomiast transponują o jedną lub więcej oktaw (w górę lub w dół).
Przypomnijmy jeszcze raz głos nietransponujący tzn. ośmiostopowy - 8' (to oczywiście również jest głos zasadniczy). Wciskamy klawisz c1 - odzywa się piszczałka c1 (rysunek poniżej).
Mamy więc tutaj idealną współzależność między nazwą klawisza, który naciskamy a nazwą wydawanego przez instrument dźwięku.
Kolejne omówione tutaj głosy zasadnicze to już głosy transponujące. Pierwszy z nich, to głos transponujący o oktawę w dół - głos szesnastostopowy (16'). Włączenie w organach dowolnego głosu 16' i naciśnięcie klawisza powoduje zadęcie piszczałki położonej muzycznie o oktawę niżej niż wskazuje to naciskany klawisz. Np. naciśnięcie klawisza c1 powoduje zadęcie piszczałki o oktawę niższej tj. c (rysunek poniżej).
Przesuwając się w dół klawiatury dojdziemy do "najniższego" klawisza - C, którego naciśnięcie spowoduje odezwanie się piszczałki C1 (oktawę niżej od C).
Prosze zwrócić uwagę, na jedną (być może trudną do zrozumienia na początku) informację. Ten i kolejne rysunki służą poglądowemu przedstawieniu zależności między naciśniętym klawiszem w manuale, a wysokością dźwięku wydawanego przez zadętą w ten sposób piszczałkę, oczywiście przy włączonym odpowiednim głosie. Zielona piszczałka zaznaczona na powyższym rysunku nad klawiszem c oznacza, że po naciśnięciu klawisza c1 odezwie się piszczałka, która wydaje dźwięk o oktawę niższy tzn. c (właśnie tę oktawę różnicy umownie zilustrowano powyżej). Nie należy jednak z ilustracji wyciągać wniosku, że piszczałka c umieszczona nad klawiszem c jest temu klawiszowi przyporzadkowana. Została ona narysowana w tym miejscu tylko po to, aby uzmysłowić wysokość wydawanego przez nią dźwięku i aby zobrazować odległość muzyczną między "wysokością" naciśniętego klawisza a "wysokością" piszczałki zadętej przy włączonym rejestrze 16'. W przypadku tego głosu piszczałka c nie jest przyporządkowana klawiszowi c (nad którym umieszczono ją na rysunku), lecz właśnie klawiszowi c1. Podobne uwagi należy mieć na względzie analizując kolejne informacje dotyczące działania innych głosów, które w dalszej części ilustrowane są podobnymi rysunkami.
Wracając do działania głosu 16'...
W większości przytoczonych tutaj przykładów za punkt wyjścia przyjęto naciśnięcie w manuale klawisza c1, ale w przypadku naciskania pozostałych klawiszy reakcja instrumentu będzie analogiczna. Tak więc w omówionym powyżej przypadku, czyli przy włączonym głosie 16', naciśnięcie np. klawisza d spowoduje zadęcie piszczałki D (oktawę niżej), klawisz f2 uruchomi piszczałkę f1, a klawisz gis3 spowoduje, że odezwie się piszczałka gis2 itd.
Innym głosem transponującym, tym razem o dwie oktawy w dół, jest głos trzydziestodwustopowy (32'). W tym przypadku naciśnięcie klawisza c1 spowoduje zadęcie piszczałki wydającej dźwięk niższy o dwie oktawy tj. C (ilustracja poniżej).
Analogicznie: naciśnięcie "najniższego" klawisza tego manuału - C, powoduje zadęcie piszczałki C2, a "najwyższego" (c4) - zadęcie piszczałki c2.
Tak więc przy włączonym głosie 32' poszczególnym klawiszom manuału od C do c4 odpowiadają piszczałki od C2 do c2. Głos ten nie musi więc być wyposażony w piszczałki wydające dźwięki wyższe od c2, ale za to musi być bardziej rozbudowany od dołu (piszczałki od C2 do C).
Głosy organowe mogą również transponować w górę.
Zacznijmy od głosu czterostopowego (4'), który transponuje w górę o jedną oktawę. Głos 4' transponuje o oktawę, a więc jest on również głosem zasadniczym. W tym przypadku naciśnięcie klawisza c1 powoduje zadęcie piszczałki c2 (ilustracja poniżej).
Cały szereg piszczałek odpowiadających klawiszom manuału od C do c4 będzie zbudowany w tym przypadku z piszczałek o wysokościach od c do c5. Głos ten jest więc rozbudowany o dodatkową oktawę od góry (w stosunku do bezwzględnych nazw klawiszy manuału), brak mu natomiast piszczałek oktawy wielkiej (po prostu nie są potrzebne, ponieważ przy włączeniu takiego głosu naciśnięcie żadnego z klawiszy manuału nie powodowałyby zadęcia piszczałek z tej oktawy).
Analogicznie wygląda sytuacja z głosem dwustopowym (2'), transponującym o dwie oktawy w górę (rysunek poniżej)
i z głosem jednostopowym (1'), który transponuje o trzy oktawy w górę (kolejna ilustracja).
Przypomnijmy tutaj, że z oznaczenia: 1' wynika również, że największa piszczałka w tym głosie, a więc ta która ustawiona jest na C wielkim ma rozmiar ok. 1 stopy. Tak więc najniżej brzmiąca piszczałka w tym głosie (ta, która uruchamiana jest "najniższym" klawiszem - C) ma zaledwie ok. 30 cm wysokości.
Na ilustracji zamieszczonej poniżej, prezentującej wszystkie omówione powyżej głosy zasadnicze, podsumowano związek wielkości głosu wyrażonego w stopach z wysokością jego brzmienia (zaprezentowano wysokości dźwięków wydawanych przez głosy o różnych wielkościach przy stale naciśniętym klawiszu c1).
Animacja, którą można uruchomić klikając tutaj (46kB) lub na rysunku obok, ilustruje zmianę skali manuału organowego przy włączeniu głosu o różnej wielkości. Punktem wyjścia jest teoretyczny, dziesięciooktawowy szereg piszczałek (od oktawy subkontra do oktawy sześciokreślnej tj. od C2 do
Wciśnięcie na animacji wybranego przycisku z oznaczeniem wielkości głosu, spowoduje wyeksponowanie tego fragmentu całego, dziesięciooktawowego szeregu piszczałek, który w tej sytuacji jest sterowany klawiaturą. Od razu wyraźnie widać, który głos transponuje i o jaki interwał. Z ilustracji wynika również z jakich piszczałek skonstruowany jest głos o wybranym stopażu, a które piszczałki nie wchodzą w skład pojedynczego głosu o wybranej wielkości (tzn. po prostu zbędne ze względu na brak związania z którymkolwiek z klawiszy). Przedstawiono tutaj najprostsze rozwiązanie, które nie uwzględnia ewentualnych możliwych połączeń suboktawowych (sub) lub superoktawowych (super); w takim przypadku konieczne byłoby bowiem rozszerzenie głosu o dodatkową oktawę od dołu lub od góry szeregu. Nie uwzględniono tutaj również ewentualnej repetycji stosowanej w przypadku niektórych głosów (temat repetycji omówiono na stronie dotyczącej głosów mieszanych.
Możesz również pobrać spakowaną wersję animacji zasadn.zip (25kB) i po rozpakowaniu uruchomić ją w dowolnym programie odtwarzającym animacje Flash (SWF).
2001-2024 © Copyright by Konrad Zacharski