strona główna > zarys historii organów > pozytyw

pozytyw

Pozytyw (z łac. ponere - stawiać) - małe organy (większe od portatywu) to instrument, który ustawiany był na stole lub na podłodze. Początkowo wyposażony był wyłącznie w wargowe piszczałki i jedną klawiaturę, a od XVI wieku także w piszczałki języczkowe i pedał. Na rysunku po lewej stronie przedstawiono właśnie szesnastowieczny pozytyw.
Pozytywy używane były m.in. w mniejszych kościołach, kaplicach, salach i zamożniejszych domach.

Pozytywy, oprócz wielkości różniły się od portatywów tym, że wymagały obsługi dwóch osób: grającego i zaopatrującego instrument w powietrze przy pomocy klinowych mieszków. W ten sposób właśnie, na rysunku po prawej stronie, przedstawiono grę na czternastowiecznym pozytywie.

---

Również dwie osoby niezbędne do gry na pozytywie przedstawia kolejna ilustracja. Jak widać ten pozytyw jest instrumentem ustawionym na stole, w gotyckim wnętrzu (nie w kościele). Grający mężczyzna (organista) używa palców obydwu rąk do naciskania klawiszy, natomiast kobieta siedząca po przeciwnej stronie instrumentu, przy pomocy miechów, które również obsługiwane są dwiema rękami (miechy pracują na przemian), dostarcza sprężone powietrze niezbędne do zasilania piszczałek pozytywu. Cztery niewielkie elementy, które można dostrzec w obudowie pozytywu między dłońmi organisty a miechami, mogą być co prawda tylko dekoracją, ale z drugiej strony mogłyby to być zakończenia dźwigni rejestrowych, a to z kolei świadczyłoby o tym, że na ilustracji przedstawiono instrument czterogłosowy.(JHC)

Pozytywy mogły być przesuwane z miejsca na miejsce i miały dźwięk niezbyt donośny; w wieku XVII i częściowo XVIII służyły do realizacji basu cyfrowanego na równi z klawesynami. Wyszły z użycia wraz z basem cyfrowanym, wyparte przez praktyczniejszą fisharmonię.(HIM)