Stół gry jest tą częścią organów, w której znajdują się klawiatury, włączniki głosów oraz wiele innych urządzeń pomocniczych, umożliwiających organiście sterowanie całym instrumentem. Stół gry bywa wbudowany w szafę organową, ale może być również umieszczony w pewnej odległości od szafy (taki wolnostojący stół gry nazywany jest kontuarem).
Zarówno warunki przestrzenne pomieszczenia, w którym znajdują się organy jak i konstrukcja samego instrumentu (np. zastosowany system traktury) decydują o umiejscowieniu stołu gry.
W starszych, niewielkich instrumentach z wiatrownicą zasuwową i trakturą mechaniczną (ale nie tylko w tego typu instrumentach) często można spotkać stół gry umieszczony z boku szafy organowej. Rozwiązanie to warunkowane było często znacznym uproszczeniem (a właściwie brakiem) traktury rejestrowej (mechanicznej). W takim przypadku manubria umieszczone nad klawiaturą są właściwie bezpośrednim przedłużeniem zasuw rejestrowych (brak dodatkowych dźwigni, wałków itp.). Oczywiście podobne umieszczenie stołu gry można spotkać również w organach o innej budowie.
Stół gry może być również umieszczony z tyłu lub z przodu szafy organowej. We wszystkich wymienionych przypadkach klawiatura (klawiatury) może wystawać na zewnątrz szafy organowej lub też może być częściowo bądź całkowicie ukryta w specjalnej wnęce (czasem również zamykanej specjalnymi drzwiczkami).
Stół gry wbudowany w przednią część szafy organowej przedstawia fotografia poniżej.
Stół gry, jak już wyżej wspomniano, może być również umieszczony we wnęce. Fotografia po prawej przedstawia stół gry niemal całkowicie ukryty wewnątrz szafy organowej.
W tego typu rozwiązaniach montuje się czasem specjalne drzwi, którymi zamykana jest "szafka" ze stołem gry. Zamieszczone poniżej zdjęcia przedstawiają taką właśnie konstrukcję, przy czym zastosowano tutaj drzwiczki przesuwane (zdjęcie po lewej: drzwiczki zamknięte, po prawej: otwarte). W zamykanej wnęce umieszczono manuały (klawiatury ręczne) oraz urządzenia rejestrowe.
Oczywiście "szafka", w której umieszczony jest stół gry może być również zamykana za pomocą tradycyjnych, dwuskrzydłowych drzwiczek.
Jeszcze inne rozwiązanie ilustrują kolejne zdjęcia. W tym przypadku zastosowano wysuwany manuał, który można ukryć w szafie organowej za pulpitem.
W przypadku organów, w których występuje tzw. pozytyw (samodzielna sekcja organów umieszczona najczęściej na balustradzie chóru), stół gry może być umieszczony jakby wewnątrz instrumentu. Fotografia obok przedstawia taką właśnie konstrukcję. Stół gry wbudowany jest od przodu w szafę sekcji głównej. Na zdjęciu tym co prawda nie widać manuałów (zasłania je balustrada chóru), można natomiast dostrzec pulpit nutowy. Organista w czasie gry ma przed sobą organy "główne", za plecami natomiast pozytyw.
W przedstawionych na zdjęciu organach, pozytyw chórowy jest umieszczony bardzo blisko sekcji głównej, co dodatkowo wzmacnia wrażenie spójności przestrzennej instrumentu i umieszczenia stołu gry w jego wnętrzu. W zależności od konstrukcji architektonicznej instrumentu a także samego chóru, odległość między organami "głównymi" a pozytywem (jeśli występuje) może być bardzo różna.
Stół gry może być również umieszczony w pewnej odległości od szafy organowej. Taki wolnostojący stół gry nazywany jest kontuarem.
Analogicznie jak w przypadku stołu gry wbudowanego w szafę organową, również i kontuar (wolnostojący stół gry), w zależności od potrzeb a także od konstrukcji samego instrumentu może być różnie usytuowany względem szafy organowej.
Na zdjęciu obok widać kontuar umieszczony w pewnej odległości od szafy organowej, przy czym stół gry umieszczony jest w taki sposób, że organista podczas gry ma instrument (szafę organową) przed sobą.
Spotyka się również inne ustawienie kontuaru np. takie, jakie przedstawiają dwie poniższe fotografie. Organista siedząc za kontuarem ma przed sobą nawę kościoła, kaplicy bądź salę koncertową, sam instrument natomiast znajduje się za jego plecami.
Copyright A.G. McCartney
FOTO: Wells-Kennedy Partnership Ltd
Kolejna fotografia przedstawia natomiast stół gry, który ustawiony jest pod pewnym kątem w stosunku do szafy organowej.
Lokalizacja kontuaru zależy w większości przypadków od warunków przestrzennych pomieszczenia, w którym znajduje się instrument (np. powierzchnia chóru), a także od rodzaju zastosowanej traktury (zarówno traktury gry jak i traktury rejestrowej).
Traktura mechaniczna jest systemem, który najbardziej ogranicza budowniczych organów, bowiem każda dodatkowa zmiana kierunku ruchu abstraktów pociąga za sobą konieczność użycia kolejnych kątowników, dźwigni, itd..., co komplikuje konstrukcję instrumentu i zwiększa ciężar gry.
Zastosowanie traktury pneumatycznej (tzw. pneumatyki rurkowej) powoduje już dużo mniejsze ograniczenia, choć i tutaj trzeba się liczyć z powstaniem większych opóźnień w grze gdy kontuar znajduje się w dużej odległości od szafy (czasem konieczne jest stosowanie dodatkowych przekaźników tzw. relais).
Na największą dowolność lokalizacji kontuaru pozwala zastosowanie w instrumencie traktury elektromagnetycznej (elektrycznej) lub traktury elektro-pneumatycznej. W takich przypadkach na ogół kontuar połączony jest z odpowiednimi urządzeniami w wiatrownicach za pośrednictwem przewodów elektrycznych. Odległość (długość przewodów) jest więc tutaj raczej mało istotna, co więcej... instrumenty z tego typu trakturami wykonywane są czasem jako organy z ruchomymi kontuarami. Takie rozwiązania wydają się być bardzo wygodne w przypadku budowy instrumentów w salach koncertowych, filharmoniach itp..., gdzie scena bywa wykorzystywana do różnych celów, a ruchomy kontuar można w zależności od aktualnych potrzeb ustawić praktycznie w dowolnym miejscu.
Poniżej zaprezentowano dwa instrumenty (z trakturą elektro-pneumatyczną) z ruchomymi kontuarami.
Również w kościołach spotyka się kontuary umieszczone w dużych odległościach od instrumentu (np. organy na chórze a stół gry w prezbiterium). Można również spotkać organy z dwoma kontuarami, np. jeden bezpośrednio przy organach na chórze, drugi w prezbiterium.(BO)
W Boardwalk Hall (poprzednio Convention Hall) w Atlantic City znajdują się wielkie organy (rekord odnotowany w "Księdze Rekordów Guinnessa") wyposażone w dwa kontuary. Aktualnie czynny jest tylko jeden z nich. Pięciomanuałowy kontuar przedstawiony na fotografii po prawej stronie jest ruchomym stołem gry. Obecnie jest on odłączony od instrumentu i wystawiony w foyer budynku. Główny, nieruchomy kontuar (7 manuałów) umieszczony jest w specjalnej "budce" (fotografie poniżej), która zamykana jest drzwiami.
2001-2024 © Copyright by Konrad Zacharski
