Elektromagnetyczna traktura gry jest systemem (złożonym z przełączników, przewodów i elektromagnesów) służącym przekazywaniu ruchu klawiszy w stole gry na ruch odpwowiednich zaworów (wentyli) w wiatrownicach organów. Na początku traktury znajduje się zawsze włącznik uruchamiany klawiszem w manuale bądź pedale. Ilość rozwiązań konstrukcyjnych wszelkiego rodzaju przełączników elektrycznych jest wprost niezliczona, jednak ich rola jako urządzeń dyspozycyjnych zawsze jest taka sama - zamknięcie obwodu elektrycznego. W zamkniętym obwodzie elektrycznym popłynie prąd elektryczny (nawet na bardzo dużą odległość) powodując zadziałanie znajdującego się na końcu traktury elementu wykonawczego, np. elektromagnesu sprzężonego z wentylem.
Elektryczna traktura gry używana jest w połączeniu z wszelkimi rodzajami wiatrownic. Poniższa animacja ilustruje wiatrownicę tonową sterowaną trakturą elektryczną. Oczywiście mówimy tutaj tylko o trakturze gry, a więc przedstawiono elektryczne sterowanie wyłącznie wentyli tonowych. Nieistotny jest tutaj sposób włączania głosów (sterowanie zasuw rejestrowych), choć trzeba powiedzieć że również zasuwy mogą być sterowane za pomocą urządzeń elektromagnetycznych.
Naciśnięcie klawisza powoduje zamknięcie obwodu elektrycznego. Prąd płynący w przewodach przekazuje impuls od kontuaru do urządzeń wykonawczych w wiatrownicy. Urządzeniem wykonawczym jest w tym przypadku elektromagnes połączony z wentylem klapowym. Zadziałanie elektromagnesu w komorze wiatrowej powoduje uchylenie wentyla tonowego i wypełnienie sprężonym powietrzem odpowiedniej przegrody tonowej. To oczywiście powoduje zadęcie wybranych piszczałek; wybranych to znaczy tych, których wloty otwarte są poprzez odpowiednio ustawione zasuwy rejestrowe.
Wszystkie elektromagnesy umieszczone są wraz z wentylami w kanale klapowym wiatrownicy. Każdy wentyl ma oddzielny elektromagnes i każdy z nich sterowany jest osobnym klawiszem. W szczególnych przypadkach elektromagnesy są zdwojone, tzn. każdy wentyl poruszany jest parą elektromagnesów.
I drugie, dość typowe rozwiązanie. Połączenie traktury elektromagnetycznej z wiatrownicą rejestrową (animacja poniżej). Wykorzystano w tym rozwiązaniu elektromagnesy bezpośrednio połączone z wentylami (wentyl przymocowany jest bezpośrednio do kotwicy elektromagnesu). Naciśnięcie klawisza uruchamia wszystkie wentyle otwierające wloty powietrza do piszczałek tego samego tonu (w wiatrownicy stożkowej, klawisz uruchamiał wszystkie stożki, tutaj zamiast stożków mamy zawory sprzężone z elektromagnesami).
Pomimo tego, że otwierają się równocześnie wszystkie zawory (oczywiście dotyczące piszczałek jednego tonu) zadęte zostają tylko wybrane piszczałki. Wybrane tzn. te z włączonych głosów. Głos włączany jest poprzez wypełnienie odpowiedniego kanału rejestrowego sprężonym powietrzem (na rysunku są to pierwszy i trzeci rejestr od lewej strony wiatrownicy). Puste kanały rejestrowe odpowiadają wyłączonym rejestrom (oczywiście nie uwzględniono tutaj mechanizmu włączania głosów).
Każdy klawisz włącza w takim rozwiązaniu na ogół tyle elektromagnesów, ile głosów ustawiono na wiatrownicy (na ilustracji są to cztery głosy). Wzdłuż wiatrownicy tj. w każdym z kanałów rejestrowych znajduje się najczęściej tyle wentyli, ile jest piszczałek w danym rejestrze.
Oprócz opisanego powyżej rozwiązania wiatrownicy z dolnymi zaworami spotyka się również konstrukcje z elektrycznie sterowanymi zaworami bocznymi (ilustracja obok).
Rozmieszczenie elektromagnesów jest w tym przypadku nieco inne, inna bywa również czasem konstrukcja samych elektromagnesów; zasada działania układu pozostaje jednak niezmieniona.
Elektryczna traktura gry charakteryzuje się niemal całkowitym brakiem opóźnień w działaniu oraz bardzo precyzyjną repetycją. Umożliwia ona również łączenie instrumentu z kontuarem położonym w znacznej odległości od niego, bez stosowania dodatkowych zespołów przekaźnikowych. Jest to jednak dość drogie rozwiązanie, zwłaszcza w przypadku wiatrownic rejestrowych, w których każda piszczałka ma oddzielny wentyl. Również nienajlepsze właściwości muzyczne traktury elektrycznej sprawiają, że we współczesnym budownictwie organowym odchodzi się od niej, powracając do budowy instrumentów mechanicznych i pneumatycznych.
2001-2024 © Copyright by Konrad Zacharski
