Wiatrownice rejestrowe nazywane są również wiatrownicami podłużnymi.(BO) Charakteryzują się one podłużnym układem kanałów rozprowadzających sprężone powietrze do piszczałek. Każdy z kanałów doprowadza powietrze do piszczałek jednego głosu (rejestru).(BO)
Jedną z części wiatrownicy podłużnej jest komora wiatrowa - część, która nie jest podzielona na przegrody. W komorze wiatrowej gromadzone jest sprężone powietrze, dostarczane z miechów za pośrednictwem odpowiednich kanałów. Komora wiatrowa jest zbiornikiem przebiegającym w poprzek całej wiatrownicy rejestrowej, a więc inaczej niż w wiatrownicy tonowej (poprzecznej), w której komora wiatrowa przebiega wzdłuż wiatrownicy.
Ilustracja obok przedstawia wiatrownicę rejestrową, w której komora wiatrowa umieszczona została na brzegu wiatrownicy na jej wierzchu. Nie jest to jednak jedyne spotykane rozwiązanie. Komora wiatrowa może być również umieszczona od dołu wiatrownicy.
Najczęściej spotykanym rozwiązaniem jest jednak umieszczenie komory wiatrowej mniej więcej w połowie długości wiatrownicy (od góry lub od dołu) - patrz ilustracja poniżej. Takie jej umieszczenie zapewnia bardziej równomierne wypełnianie sprężonym powietrzem komór rejestrowych po otworzeniu odpowiedniego wentyla rejestrowego.
Komora wiatrowa połączona jest z drugą częścią wiatrownicy, podzieloną na komory (kanały) rejestrowe. Kolejny rysunek w uproszczeniu przedstawia wewnętrzną budowę wiatrownicy rejestrowej z komorą wiatrową umieszczoną na brzegu wiatrownicy. Podział wiatrownicy przebiega w kierunku podłużnym; stąd nazwa wiatrownica podłużna. Komór rejestrowych jest w wiatrownicy tyle, ile głosów (rejestrów).
Przepływ powietrza z komory wiatrowej do przegród rejestrowych możliwy jest przez otwory znajdujące się wewnątrz komory wiatrowej. Otwory te zamykane są wentylami (na rysunku brak wentyli).
Powyższa animacja przedstawia rozwiązanie, w którym otwory te są okrągłe - przystosowane do zamykania wentylami stożkowymi. Istnieją również wiatrownice (i jest to częściej spotykane rozwiązanie), w których otwory te zamykane są klapami; większe rozmiary tego typu zaworów pozwalają na dostarczanie do kanałów rejestrowych większej ilości sprężonego powietrza.
Komora wiatrowa przebiega w poprzek całej wiatrownicy, co zapewnia możliwość wypełnienia sprężonym powietrzem wszystkich komór rejestrowych w wiatrownicy.
Na rysunku obok przedstawiono piszczałki jednego głosu (rejestru), umieszczone na klocu wiatrownicy. Wszystkie piszczałki jednego rejestru umieszczone są wzdłuż jednej komory rejestrowej. Przy takim ustawieniu piszczałek i przy wypełnionej sprężonym powietrzem komorze rejestrowej wszystkie piszczałki tego głosu mogą zostać zadęte, oczywiście po otwarciu ich wlotów przez odpowiednie wentyle, których ten schematyczny rysunek nie uwzględnia (ich budowę i funkcjonowanie opisano na kolejnych stronach).
Piszczałki poszczególnych głosów są więc umieszczone wzdłuż wiatrownicy; poprzeczny układ (rysunek obok) mają natomiast piszczałki różnych głosów (rejestrów), które mogą zabrzmieć równocześnie po naciśnięciu jednego klawisza, np. wszystkie piszczałki wydające dźwięk "c", "d", następnie "e" itd... Również na tej ilustracji nie uwzględniono wentyli rozdzielających powietrze do poszczególnych piszczałek (ich działanie opisano na kolejnych stronach opisujących różne rodzaje wiatrownic rejestrowych).
Aby jeszcze lepiej zilustrować budowę wiatrownic podłużnych i dokładniej wyjaśnić zasadę rozdziału sprężonego powietrza poszczególnym głosom organowym, poniżej zamieszczono kilka ilustracji z przekrojami podłużnymi przez komory rejestrowe (tzn. wzdłuż komór rejestrowych a tym samym wzdłuż wiatrownicy). Elementy związane bezpośrednio z rozdzielaniem sprężonego powietrza poszczególnym rejestrom zostaly zaznaczone na czerwono. Wszystkie inne elementy (kolor czarny) są albo elementami traktury, albo są to zawory tonowe, których budowę i funkcję opisano na dalszych stronach (budowa i funkcjonowanie różnych odmian wiatrownic podłużnych).
Pierwszy z przekrojów (zamieszczony powyżej (GnO)) przedstawia przypadek, w którym komora wiatrowa umieszczona jest na wierzchu wiatrownicy mniej więcej w połowie jej długości. Wentyl rejestrowy jest w tym przypadku wentylem klapowym, co pozwala na swobodne napłynięcie do kanału rejestrowego dużej ilości sprężonego powietrza (po otwarciu klapy).
Kolejne rozwiązanie zaczerpnięte z katalogu firmy organmistrzowskiej (www.laukhuff.de) jest pod względem zastosowanych zaworów rejestrowych podobne do poprzedniego - również zastosowano wentyle klapowe. Jednak komora wiatrowa umieszczona jest od spodu wiatrownicy i dodatkowo występuje tutaj bardziej skomplikowany system traktury.
I jeszcze jeden przypadek: komora wiatrowa od góry wiatrownicy i zastosowanie podwójnych zaworów rejestrowych (nie są to klapy jak w poprzednich przykładach), które działąją podobnie do typowych zaworów stożkowych.
Wszystkie powyższe ilustracje i opisy wyjaśniają pierwszą funkcję wiatrownicy, a więc dostarczanie powietrza poszczególnym głosom. We wszystkich typach wiatrownic podłużnych (rejestrowych) rozdział powietrza do poszczególnych głosów odbywa się w podobny sposób. Różne natomiast są sposoby otwierania wlotów powietrza do wybranych piszczałek; te właśnie rozwiązania opisane zostały na kolejnych stronach.
Nieczęsto w literaturze można zetknąć się ze szczegółowym podziałem wiatrownic podłużnych (wynikającym z różnej budowy stosowanych zaworów tonowych i sposobu ich funkcjonowania). Jednym z takich rozróżnień jest podział wiatrownic podłużnych na:(BO)
- wiatrownice górnozaworowe,
- wiatrownice dolnozaworowe,
- wiatrownice z bocznymi zaworami.
Ten podział został zachowany na kolejnych stronach dokładniej opisujących przedstawione typy wiatrownic podłużnych.
Upraszczając zasadę sterowania przepływem sprężonego powietrza we wszystkich wiatrownicach rejestrowych (podłużnych) można stwierdzić, że powietrze tłoczone przez miechy do piszczałek (kanałami), w pierwszej kolejności przepływa przez urządzenia rozdzielające powietrze wybranym rejestrom (zawory rejestrowe), a dopiero w drugiej kolejności przez elementy zasilające tym powietrzem piszczałki odpowiedniego "tonu" (różnego rodzaju zawory, wentyle).
W wiatrownicach tonowych (poprzecznych) kolejność ta jest odwrotna.
2001-2024 © Copyright by Konrad Zacharski
