Wiatrownica za podwójnymi klapami, zwana także wiatrownicą sprężynową jest historycznie najstarszym typem wiatrownicy tonowej (poprzecznej) dwufunkcyjnej. Jest ona prawzorem wiatrownicy klapowo-zaworowej.(BO)
W wiatrownicy sprężynowej rozdzielanie sprężonego powietrza poszczególnym piszczałkom, odbywa się podobnie jak w wiatrownicy klapowo-zasuwowej oraz klapowo-zaworowej, tj. za pomocą wentyli klapowych (wentyli tonowych) wpuszczających powietrze do przegród tonowych. Podział wiatrownicy na przegrody tonowe przeprowadzony jest oczywiście w poprzek wiatrownicy (jak we wszystkich wiatrownicach tonowych).
Wiatrownica sprężynowa różni się natomiast od pozostałych typów wiatrownic tonowych mechanizmem włączania poszczególnych głosów. Odbywa się to za pośrednictwem niewielkich (w porównaniu z wentylami tonowymi) zaworów klapowych.
Animacja zamieszczona poniżej przedstawia przekrój poprzeczny przez wiatrownicę z podwójnymi klapami i działanie poziomo ułożonych wentyli włączających rejestry (system flamandzki).(BO)
Duży zawór klapowy (I) wpuszcza powietrze z komory wiatrowej do przegrody tonowej. Powietrze to powoduje zadęcie piszczałek, ale tylko tych które należą do aktualnie włączonych głosów w organach. Przy wyłączonych wszystkich rejestrach kanały doprowadzające powietrze do piszczałek zakryte są przez wentyle klapowe (II). Każda piszczałka (w pojedynczym głosie) ma własny zawór klapowy, zatem przekroje przez pozostałe przegrody tonowe wyglądają bardzo podobnie do przedstawionego na ilustracji. Włączenie wybranego rejestru polega na otwarciu niewielkich wentyli klapowych znajdujących się przy wlotach wszystkich piszczałek danego rejestru. Na rysunku widać tylko po jednej klapce z każdego rejestru (tyle wentyli znajduje się w każdej przegrodzie tonowej); włączane są kolejno: głos umieszczony w środkowym rzędzie wiatrownicy a następnie głos znajdujący się po prawej stronie rysunku. Włączanie rejestrów odbywa się najczęściej za pomocą wałka skrętnego, którego obrót wywołany ruchem cięgła włączającego rejestr, powoduje równocześne (za pośrednictwem popychaczy) odchylenie klapek całego głosu (rzędu piszczałek). Zasadę działania takiego właśnie mechanizmu - wałka uruchamiającego cały rząd popychaczy odchylających wentyle wybranego głosu ilustruje dodatkowo poniższa animacja (widoczne są tylko wystające na zewnątrz wiatrownicy części metalowych bolców, które popychają (powodują odchylenie) wentyle znajdujące się wewnątrz wiatrownicy).
Możliwe jest również inne rozwiązanie tego mechanizmu, polegające na zastosowaniu listwy, która po włączeniu rejestru przesuwa się w pionie i równomiernie na całej długości wciska wszystkie bolce powodując otwarcie wentyli rejestrowych.
W omawianej do tej pory wiatrownicy, klapki wpuszczające powietrze do poszczególnych piszczałek ułożone były poziomo - jest to system flamandzki. Możliwe jest również pionowe ustawienie tych wentyli; w takim przypadku mamy do czynienia z systemem włoskim.(BO). Takie rozwiązanie (wiatrownicę sprężynową systemu włoskiego) ilustruje kolejna animacja (przekrój podłużny przez wiatrownicę).
Jest to przekrój podłużny przez wiatrownicę, a więc nie przez jedną z przegród tonowych, lecz w kierunku działania urządzeń włączających rejestry. Dolny zbiornik wypełniony sprężonym powietrzem i przebiegający wzdłuż całej wiatrownicy to komora wiatrowa, w której znajdują się wentyle tonowe sterowane klawiaturą. Każdy z tych wentyli przykrywa otwór wlotowy do przegrody tonowej. Przekrój został narysowany wzdłuż jednego z głosów i dlatego właśnie wszystkie klapki przykrywające wloty powietrza do piszczałek otwierają się równocześnie, po uruchomieniu odpowiedniego cięgła rejestrowego. Otwarcie tylko tych klapek oczywiście nie wystarczy do zadęcia piszczałek; konieczne jest równoczesne uchylenie wybranego wentyla tonowego i napłynięcie sprężonego powietrza do odpowiedniej przegrody tonowej, a stąd - przez otwartą klapkę "rejestrową" - do stopy piszczałki.
Ze względu na dość skomplikowaną budowę, a zwłaszcza trudną konserwację, wiatrownice z podwójnymi klapami nie znalazły szerszego zastosowania.(BO)
2001-2024 © Copyright by Konrad Zacharski
