Z trakturą mechaniczną mamy do czynienia w przypadku, w którym przeniesienie ruchu klawisza na ruch wentyla wpuszczającego powietrze do piszczałki odbywa się w sposób czysto mechaniczny; mówimy tutaj o mechanicznej trakturze gry zwanej również trakturą klawiatury.(BO) W instrumencie z trakturą tego typu całą pracę sterowania wiatrownicami wykonuje grający siłą mięśni. Traktura mechaniczna może być również wykorzystywana do sterowania urządzeniami rejestrowymi (zasuwami, wentylami) i w takim przypadku mówimy o mechanicznej trakturze rejestrowej. Traktura mechaniczna budowana jest w oparciu o elementy opisane na oddzielnej podstronie.
Traktura mechaniczna, o mniej lub bardziej skomplikowanej konstrukcji, może współpracować z dowolnymi typami wiatrownic.
Z muzycznego punktu widzenia, bezpośrednie (mechaniczne) połączenie klawisza z wentylem jest bardzo dobrym rozwiązaniem, ponieważ umożliwia grę bez opóźnień występujących w innych typach traktury. Traktura mechaniczna umożliwia również organiście wywieranie wpływu na brzmienie organów. Nie jest przy tym zmieniony sam dźwięk, lecz proces jego rozbrzmiewania, który ponadto może być regulowany przez grającego dzięki kontroli nacisku palca na klawisz. Wykonawca ma dotykowe wyczucie (określane jako tzw. "touche") zadęcia piszczałki. Przy różnej artykulacji wentyle otwierają się w różny sposób, co wywiera wpływ na kształtowanie się początkowej fazy rozwoju dźwięku (wynik różnego zadęcia piszczałki przy różnym sposobie wpuszczania powietrza przez wentyl). Czynniki te, mające istotny wpływ na sposób wydobywania dźwięku, umożliwiają również wirtuozowi o wiele większą indywidualność interpretacji wykonywanego utworu, niż w przypadku traktur pneumatycznych lub elektrycznych, zwanych "martwymi".(GnO, OPdU)
Ta niewątpliwa zaleta traktury mechanicznej okupiona jest dość poważną jej wadą. Jest nią zmienny ciężar gry (w zależności od ilości włączonych rejestrów) w przypadku współpracy traktury mechanicznej z wiatrownicą rejestrową lub przy łączeniu klawiatur. Ciężar gry na organach z wiatrownicą tonową i trakturą mechaniczną co prawda nie jest zależny od ilości włączonych rejestrów, ale i tak może być na tyle duży, aby utrudnić grę na instrumencie, zwłaszcza gdy mówimy o dużym instrumencie z bardzo rozległą trakturą.
Poniżej zamieszczono rysunek przedstawiający mechaniczną trakturę (gry i rejestrową) współpracującą z wiatrownicą tonową, klapowo-zasuwową.(GnO)
a - klawisze,
b - abstrakty do klawiszy,
c - mechanizm wałkowy
(mechanizm przenoszenia ruchu klawisza na wentyl dźwiękowy),
d - zaczepy do abstaktów (ramiączka ruchowe),
e - tablica mechanizmu wałkowego (mechanizmu przenoszenia ruchu),
f - abstrakty od wiatrownicy,
g - komora wiatrowa (pojemnik powietrza stałego),
h - uszczelniacz (pulpet),
i - wentyl dźwiękowy,
k - sprężyna wentyla,
l - komory dźwiękowe (przegrody tonowe),
m - przegrody dźwiękowe,
n - dół komory dźwiękowej,
o - podstawa płaszczyzny wiatrownicy,
p - zasuwy rejestrów,
q - cięgła rejestrów,
r - kątownik,
s - dźwignie,
t - uszczelniające prowadnice zasuw,
u - kloce piszczałkowe na wiatrownicy,
v - ławeczki piszczałkowe,
w - kolce piszczałkowe poza wiatrownicą,
x - przewody powietrza, tzw. kondukty,
Pr. - pryncypał,
Okt. - oktawa,
Rfl. - flet rurkowy,
Mixt.3f - mikstura 3-rzędowa,
Dl. - dulcjan,
Bd. - burdon.
Opis działania traktury mechanicznej.(GnO)
"Ruch klawisza (a) za pomocą abstraktu (b) i całego mechanizmu przenoszenia ruchu (c)(d)(e) przeniesiony jest na abstrakt (f) połączony z wentylem dźwiękowym. Ruch ten powoduje otwarcie wentyla (i) oraz zgniecenie sprężyny (k). W konsekwencji otwarcia komory dźwiękowej (l) następuje gwałtowny napływ powietrza z pojemnika powietrza stałego (g). Przez otwory zasuw rejestrów (p) i otwory w klocach piszczałkowych (u), powietrze to kierowane jest bezpośrednio do piszczałki. Piszczałka będzie grać jedynie wtedy, jeśli cięgło rejestrów (q) będzie wyciągnięte, to znaczy - otwory w zasuwach rejestrowych (p) będą pokrywać się z otworami w klocach piszczałkowych (u). Powrót ruchu, a więc zamknięcie dopływu powietrza do piszczałki następuje za pomocą sprężyny wentyla dźwiękowego (k) po zwolnieniu nacisku klawisza. W klawiaturze nożnej traktura działa identycznie."(GnO)
2001-2024 © Copyright by Konrad Zacharski